Philipp Bagus(geboren 1980)

De econoom die de euro ontmaskerde als het grootste monetaire experiment dat ooit mislukte — en voorspelde waarom het gedoemd was te falen

Philipp Bagus is de Spaanse professor die deed wat duizenden politici, centrale bankiers en mainstream economen weigerden: hij durfde hardop te zeggen dat de keizer geen kleren aan had. Als Oostenrijkse econoom aan de Universidad Rey Juan Carlos in Madrid ontleedde hij de euro niet als een technisch monetair instrument, maar als een politiek project dat economische realiteiten geweld aandoet. Terwijl anderen spraken over 'tijdelijke aanpassingsproblemen', voorspelde Bagus dat de eurozone gedoemd was tot crisis, inflatie en politieke spanningen.

Bagus behoort tot een nieuwe generatie Oostenrijkse economen die de klassieke theorie van Mises en Hayek toepast op hedendaagse Europese vraagstukken. Hij toont aan dat de euro niet faalde ondanks goede bedoelingen, maar omdat politieke eenwording fundamenteel botst met economische diversiteit. Waar anderen zagen wat ze wilden zien, zag Bagus wat er werkelijk was: een monetaire dwangbuis die vrije markten verving door politieke willekeur.

Kernideeën

Bagus onthulde dat de euro nooit een economisch project was, maar een politiek instrument om Europese eenwording af te dwingen. Politici verkochten monetaire eenwording als economische noodzaak, terwijl het in werkelijkheid een poging was om via de achterdeur een Europese superstaat te creëren. Economische argumenten werden niet gebruikt om de euro te rechtvaardigen, maar misbruikt om politieke doelen te verhullen.

De eurozone creëerde een 'tragedy of the commons' in monetaire zaken: elk land kreeg de prikkel om schulden te maken die door andere landen medegefinancierd zouden worden. Griekenland, Spanje en Italië konden lenen tegen Duitse rentes, terwijl Duitse spaarders de rekening kregen. Deze constructie maakte fiscale discipline onmogelijk en moreel gevaar onvermijdelijk.

Noord- en Zuid-Europa hebben fundamenteel verschillende economische culturen, spaarpatronen en arbeidsethiek. Een gemeenschappelijke munt dwingt deze natuurlijke diversiteit in een kunstmatig keurslijf. Het is alsof je Duitse punctualiteit en Griekse flexibiliteit aan dezelfde monetaire discipline onderwerpt — een recept voor permanente fricties.

Bagus legt uit hoe centrale banken, vooral de ECB, systematisch inflatie creëren door geldcreatie. Deze verborgen belasting raakt spaarders het hardst en begunstigt schuldenaars — vooral overheden die hun uitgaven financieren met nieuw geld. Inflatie is geen natuurverschijnsel maar bewust beleid dat welvaart herverdeelt van burgers naar de staat.

Vrije markten corrigeren onevenwichtigheden automatisch via prijswerking: als Griekse producten te duur zijn, daalt de drachme en wordt export weer concurrerend. De euro verhindert deze natuurlijke correcties en maakt problemen alleen maar erger. Politieke interventies vervangen marktdiscipline door politieke willekeur.

The Tragedy of the Euro (2010)

In zijn meesterwerk voorspelde Bagus de eurocrisis jaren voordat die uitbrak. The Tragedy of the Euro is geen droog academisch boek maar een economische thriller waarin Bagus laat zien waarom de Europese Monetaire Unie gedoemd is tot mislukking. Hij analyseert de structurele problemen vanuit Oostenrijkse economische theorie en toont aan dat elke crisis niet het einde maar het begin is van nog meer problemen.

"The euro is not a currency but a political project disguised as an economic one," schrijft Bagus in zijn onthullende analyse. (The Tragedy of the Euro, 2010) Het boek legt uit waarom een succesvolle muntunie economische homogeniteit vereist die Europa simpelweg niet heeft. Bagus toont aan dat elke eurocrisis wordt gebruikt om meer Europese integratie en centralisering te rechtvaardigen — precies zoals de architects van de euro hadden gepland.

Het boek onthult hoe de ECB's geldcreatie een vorm van belasting is op spaarders ten gunste van schuldenaars. Terwijl politici spreken over 'solidariteit', beschrijft Bagus het als legale diefstal: Duitse spaarders financieren Griekse uitgaven via inflatie die hun koopkracht vernietigt.

Small States - Big Possibilities (2022)

Samen met Andreas Marquart toont Bagus aan dat kleine staten systematisch beter presteren dan superstaten op vrijwel alle gebieden: economische welvaart, persoonlijke vrijheid, democratische controle en vrede. Een overtuigend pleidooi tegen de EU-doctrine dat "groter altijd beter is".

Deep Freeze: Iceland's Economic Collapse (2011)

Samen met David Howden analyseert Bagus de IJslandse economische ineenstorting van 2008 en toont aan dat deze crisis geen marktfalen was, maar het gevolg van centrale bankinterventie en kunstmatig lage rentes. Een perfecte illustratie van de Oostenrijkse conjunctuurtheorie.

Blind Robbery! How the Fed, Banks and Government Steal Our Money (2016)

Samen met Andreas Marquart levert Bagus een toegankelijke introductie tot de Oostenrijkse geldtheorie, waarin wordt uitgelegd hoe ons fiatgeldsysteem een vorm van georganiseerde diefstal is die de gewone burger beroofd van zijn welvaart.

Moderne Relevantie

Stel je voor dat je een spaarrekening hebt waar je jarenlang voor hebt gewerkt, en de ECB besluit dat jouw geld 2% per jaar minder waard wordt — niet omdat de economie dat vereist, maar omdat Zuid-Europese regeringen hun schulden moeten financieren. Dit is precies wat Bagus voorspelde: een systeem waarin politieke besluiten in Frankfurt bepalen wat jouw geld waard is.

Bagus' analyse wordt elke dag bewezen door de werkelijkheid. Terwijl Nederlandse huizenprijzen exploderen door ECB-geldcreatie, kunnen jongere generaties geen betaalbare woning meer vinden. Terwijl Duitse spaarders negatieve rentes krijgen, financieren zij via de ECB de uitgaven van landen die hun pensioenen op 55-jarige leeftijd uitkeren.

De COVID-crisis bevestigde Bagus' voorspellingen: elke crisis wordt gebruikt om nog meer geldcreatie te rechtvaardigen en individuele vrijheden verder in te perken. Het 'Next Generation EU' programma is precies wat Bagus voorspelde — Europese centralisering onder het mom van economische noodzaak.

"The euro was designed to be irreversible, but economic reality always wins in the end," waarschuwde Bagus. (In Defense of Deflation, 2015) Hij toont aan dat de keuze uiteindelijk simpel is: òf Europa wordt een federale staat met fiscale transfers van noord naar zuid, òf de euro valt uiteen. Er is geen derde weg — alleen politici die doen alsof die er wel is.

Bagus' analyse in The Tragedy of the Euro blijft vandaag de dag de meest accurate beschrijving van waarom de Europese Monetaire Unie permanent in crisis verkeert.

Bagus bewijst dat monetaire soevereiniteit en democratische controle onlosmakelijk verbonden zijn. Wie de controle over jouw geld verliest, verliest de controle over zijn eigen toekomst.