Small States - Big Possibilities: Small states are simply better!

In een tijdperk waarin politici en media ons vertellen dat "groter altijd beter is" en dat alleen superstaten zoals de EU kunnen overleven in een geglobaliseerde wereld, leveren Philipp Bagus en Andreas Marquart het tegenovergestelde bewijs. Hun boek "Small States - Big Possibilities" toont systematisch aan dat kleine staten niet alleen levensvatbaarder zijn, maar ook vrijer, welvarender en vreedzamer dan hun gigantische tegenvoeters.

Het boek ontstond uit de observatie dat de standaard politieke mantras - "Europese integratie is onvermijdelijk", "alleen samen zijn we sterk", "een wereldregering is het einde van de geschiedenis" - eigenlijk nooit serieus getoetst zijn aan de werkelijkheid. Bagus en Marquart nemen deze heilige overtuigingen onder de loep en komen tot een revolutionaire conclusie: het tegenovergestelde is waar.

Kernthese

Kleine staten zijn superieur aan grote staten in vrijwel alle aspecten die er voor burgers toe doen: economische welvaart, persoonlijke vrijheid, democratische controle, innovatie, vrede en stabiliteit. De obsessie met grootte en centralisatie is niet gebaseerd op bewijs, maar op de belangen van politici en bureaucraten die hun macht willen uitbreiden.

Grote staten worden niet gebouwd voor burgers, maar voor elites. Kleine staten daarentegen kunnen zich niet veroorloven om hun burgers te negeren - zij moeten presteren of hun inwoners lopen weg.

Het succes van kleine staten

Economische prestaties

De statistieken liegen niet: kleine staten presteren systematisch beter dan grote staten op economische indicatoren:

Rijkste landen ter wereld (GDP per capita):

• Luxembourg (630.000 inwoners) - $125.000
• Zwitserland (8.7 miljoen) - $95.000
• Noorwegen (5.4 miljoen) - $89.000
• Ierland (5 miljoen) - $85.000
• Qatar (2.8 miljoen) - $82.000

Grote staten presteren dramatisch slechter:

• Verenigde Staten (330 miljoen) - $70.000
• Duitsland (83 miljoen) - $54.000
• Japan (125 miljoen) - $40.000
• China (1.4 miljard) - $12.000

Innovatie en ondernemerschap

Kleine staten domineren innovatie-indices:

• Zwitserland: #1 Global Innovation Index
• Zweden: #2
• Denemarken: #6
• Finland: #7
• Nederland: #9

Deze landen innoveren niet ondanks hun kleine omvang, maar juist daarom. Kleine staten moeten slim zijn om te overleven, grote staten kunnen dom en lui zijn omdat zij anderen kunnen domineren.

Democratische kwaliteit

Freedom House en andere organisaties laten zien dat kleine staten democratischer zijn:

• Meest vrije landen: Noorwegen, Finland, Zweden, Denemarken, Zwitserland
• Minst vrije landen: China, Rusland, Saudi-Arabië, Iran, Noord-Korea

Dit is geen toeval. In kleine staten kennen politici hun kiezers persoonlijk. In grote staten is politiek een abstract spel gespeeld door professionele elites.

Waarom kleine staten beter werken

1. Exit-opties en concurrentie tussen staten

In een wereld van kleine staten kunnen burgers "stemmen met hun voeten". Als Zwitsers ontevreden zijn met hun regering, kunnen zij naar Oostenrijk of Liechtenstein verhuizen. Deze mogelijkheid tot exit dwingt regeringen om competitief te blijven.

Grote staten daarentegen kunnen hun burgers gevangen houden. Waar moet een ontevredene Chinees naartoe? Een Amerikaan kan verhuizen naar Canada, maar dat is een ingrijpende stap die weinigen zullen nemen.

2. Schaalvoordelen in bureaucratie zijn een mythe

Politici beweren dat grote staten "schaalvoordelen" hebben in de levering van overheidsdiensten. Dit is een fundamentele misvatting die voortkomt uit het verwarren van bedrijven met overheden.

Bedrijven hebben inderdaad schaalvoordelen omdat:

• Zij moeten concurreren om klanten te behouden
• Inefficiëntie leidt tot faillissement
• Eigenaren hebben directe prikkels voor efficiency

Overheden hebben geen schaalvoordelen omdat:

• Zij hebben geen concurrentie (dwangmonopolie)
• Inefficiëntie wordt gefinancierd via belastingen
• Politici en bureaucraten profiteren van uitbreiding, niet van efficiency

3. Democratische controle neemt af met grootte

In een dorp van 1.000 mensen kan elke burger de burgemeester persoonlijk aanspreken. In een staat van 100 miljoen mensen is de president een verre figuur die alleen via media-filters bereikbaar is.

Democratische controle vereist:

• Directe toegang tot politici
• Overzichtelijke besluitvormingsprocessen
• Identiteit tussen kiezers en gekozenen
• Beperkte complexiteit van bestuur

Alle deze vereisten worden beter vervuld door kleine staten.

4. Vrede door versnippering

Grote staten voeren oorlog, kleine staten handelen. Dit is geen idealisme maar pragmatisme: kleine staten kunnen zich geen oorlog veroorloven.

Waarom kleine staten vreedzamer zijn:

• Geen imperiale ambities (te zwak voor verovering)
• Afhankelijk van internationale handel
• Gemakkelijk te overwinnen dus zoeken diplomatieke oplossingen
• Burgers dragen directe kosten van conflict

Waarom grote staten oorlogszuchtig zijn:

• Kunnen anderen domineren via geweld
• Imperiale ambities (meer land = meer macht)
• Kosten van oorlog worden gesocialiseerd
• Elites profiteren van oorlog, burgers betalen de prijs

De EU als voorbeeld van superstaat-falen

Democratisch deficit

• Europese Commissie wordt niet rechtstreeks gekozen
• Europees Parlement heeft geen echte macht
• Besluiten worden genomen door bureaucraten in Brussel
• Geen Europese demos of publieke ruimte

Economische mismanagement

• Euro-crisis veroorzaakt door dwangmunt
• Permanente transfers van noord naar zuid
• Jeugdwerkloosheid van 50%+ in Zuid-Europa
• Economische stagnatie vergeleken met kleinere concurrenten

Bureaucratische onbeweeglijkheid

• 30.000+ EU-richtlijnen en verordeningen
• Kafkaëske regelgeving die SMEs belemmert
• Innovatie wordt gewurgd door harmonisatie
• "Brussels effect" exporteert bureaucratie wereldwijd

Verlies van soevereiniteit

• Nationale parlementen machteloos tegen EU-recht
• Europees Hof van Justitie als super-regering
• Migratiebeleid opgelegd tegen wil van lidstaten
• Fiscaal beleid steeds meer gecentraliseerd

Historische voorbeelden van kleine staten

De Italiaanse stadstaten (1000-1500)

Tijdens de Renaissance waren de rijkste, meest innovatieve en cultureel belangrijkste plaatsen in Europa kleine stadstaten:

• Venetië: Handelsimperium dat de Middellandse Zee domineerde
• Florence: Geboorteplaats van de Renaissance en moderne bankwezen
• Genua: Financiële hoofdstad van Europa
• Milaan: Industrieel centrum

Deze kleine entiteiten concurreerden met elkaar en overtroffen de grote rijken van hun tijd op vrijwel alle gebieden.

De Duitse Hanzesteden

De Hanzeliga toonde aan dat kleine staten kunnen samenwerken zonder soevereiniteit op te geven:

• Vrijwillige handelsfederatie van 200+ steden
• Beschermde handel van Rusland tot Engeland
• Geen centrale regering of dwangmechanismen
• Grootste handelsnetwerk van de middeleeuwen

Zwitserland: Het moderne voorbeeld

Zwitserland bewijst dat kleine staten kunnen gedijen in de moderne wereld:

• Federatie van 26 semi-autonome kantons
• Directe democratie op alle niveaus
• Militaire neutraliteit sinds 1815
• Een van de rijkste en veiligste landen ter wereld

Singapore: Stadstaat in de 21e eeuw

Singapore toont aan dat zelfs stadstaten kunnen gedijen:

• Van ontwikkelingsland naar eerste wereldland in 50 jaar
• Hoger GDP per capita dan de VS
• Belangrijkste handelshub van Azië
• Effectieve regering ondanks kleine omvang

Moderne uitdagingen voor kleine staten

Militaire veiligheid

Uitdaging: Kleine staten kunnen zich niet verdedigen tegen grote mogendheden.

Realiteit: Moderne oorlogvoering maakt grootte minder relevant:

• Asymmetrische warfare (zie Afghanistan, Vietnam)
• Nucleaire afschrikking werkt ook voor kleine staten
• Internationale law en UN bieden bescherming
• Neutraliteit is vaak effectiever dan allianties

Voorbeelden:

• Zwitserland: 200 jaar vrede door neutraliteit
• Costa Rica: Geen leger sinds 1948, vreedzaamste land ter wereld
• IJsland: Verdedigd door internationale verdragen, niet door leger

Economische schaalvoordelen

Uitdaging: Grote markten zijn nodig voor moderne industrie.

Realiteit: Handel maakt markten groter zonder staten groter te maken:

• EU single market zonder politieke unie
• Zwitserse bedrijven verkopen wereldwijd
• Nederlandse haven dient heel Europa
• Ierse multinationals domineren pharmaceuticals

Globale uitdagingen

Uitdaging: Klimaatverandering en pandemieën vereisen wereldbestuur.

Realiteit: Polycentrische governance werkt beter:

• Zweden handelde COVID anders dan buren, met succes
• Nederlandse watermanagement exporteert expertise
• Deense windenergie-expertise verovert wereld
• Competitie tussen benaderingen bevordert innovatie

De psychologie van grootheidsdenken

Waarom mensen geloven in grote staten

1. Nationalistische propaganda: Grote staten investeren zwaar in patriottisme
2. Media bias: Internationale media focussen op grote landen
3. Survivorship bias: Gefaalde grote staten vallen uiteen, kleine overleven
4. Complexity bias: Mensen denken dat complexe problemen grote oplossingen vereisen

De verleiding van superstaten

Superstaten beloven:

• Veiligheid (maar voeren meer oorlogen)
• Welvaart (maar presteren economisch slechter)
• Invloed (maar burgers hebben minder zeggenschap)
• Efficiency (maar zijn bureaucratischer)

Deze beloften blijken systematisch vals te zijn.

Praktische transitie naar kleinere staten

Secession is legitiem

Als regio's zich beter kunnen besturen dan hun huidige staat, hebben zij het recht zich af te scheiden:

• Schotland: Referendum over onafhankelijkheid van UK
• Catalonië: Streven naar onafhankelijkheid van Spanje
• Vlaanderen: Groeiende steun voor Belgische opsplitsing
• Texas: Historische beweging voor onafhankelijkheid van VS

Subsidiarity principle

Begin met decentralisatie voordat je tot opsplitsing overgaat:

• Zwitsers model: Maximum lokale autonomie
• Nederlandse provincies: Meer bevoegdheden naar regio's
• Duitse länder: Federalisme in plaats van centralisme
• Amerikaanse staten: States' rights revival

Voluntary federations

Kleine staten kunnen samenwerken zonder soevereiniteit op te geven:

• EFTA: Handel zonder politieke unie
• Nordic Council: Samenwerking tussen Scandinavische landen
• ASEAN: Aziatische economische samenwerking
• Mercosur: Zuid-Amerikaanse handelsblok

Citaten en kernpunten

"There is no alternative to Europe's political integration" - Deze zin wordt algemeen geaccepteerd, maar nooit bewezen. Het tegenovergestelde is waar: Europa's toekomst ligt in decentralisatie.

"Peace and prosperity for Germany is only ensured with this concept" - Duitsland was het rijkste en meest innovatieve land van Europa vóór de EU, niet erna.

"The EU is the guarantor of Europe's position in the globalized world" - Europa's positie verzwakte juist sinds de EU bureaucratie en regulering exporteerde naar de rest van de wereld.

"A world government is the end of history and a good one" - Een wereldregering zou het einde van de geschiedenis zijn - en het begin van wereldwijde tirannie.

Conclusie: De toekomst is klein

De keuze is duidelijk: ofwel accepteren we de centralistische propaganda dat "groter beter is", ofwel nemen we de empirie serieus die toont dat kleine staten superieur presteren op vrijwel alle gebieden die er voor gewone mensen toe doen.

De auteurs sluiten af met een oproep tot intellectuele eerlijkheid: als politiek en publieke opinie gebaseerd zijn op principes die bij nadere beschouwing vals blijken te zijn, dan wandelen we een rampzalige weg op. Berouw zou zo spoedig mogelijk vereist zijn.

Europa's toekomst ligt niet in Brusselse centralisering, maar in möglichst veel diverse kleine staten die in vrede en vrijheid met elkaar samenwerken én concurreren. Dat is niet nostalgie naar het verleden, maar de enige realistische weg naar een welvarende toekomst.

Klein is niet alleen mooi - klein is beter.