Deep Freeze: Iceland's Economic Collapse

Stel je voor dat je op dinsdag gewoon naar de supermarkt gaat, en op woensdag zijn de schappen leeg. Dat de geldautomaten geen geld meer uitgeven. Dat buitenlandse schepen stoppen met aanleggen omdat niemand jouw valuta wil accepteren. Dit gebeurde IJsland in 2008 - een modern, welvarend land dat binnen dagen transformeerde van bloeiende economie naar bankroet basketgeval.

Philipp Bagus en David Howden laten in "Deep Freeze" zien dat dit geen ongeluk was. Het was het voorspelbare gevolg van een centrale bank die deed wat centrale banken altijd doen: geld printen, rentes manipuleren, en beloven dat dit keer anders zou zijn.

Hoe je een land failliet krijgt in drie eenvoudige stappen

IJsland volgde het perfecte recept voor economische zelfvernietiging. Eerst liet de centrale bank de rentes kelderen, waardoor lenen goedkoper werd dan sparen. Vervolgens beloofden politici dat banken "too big to fail" waren - een impliciete garantie die bankiers aanmoedigde om stupide risico's te nemen.

Het resultaat? IJslandse banken groeiden van lokale spaarbanken tot internationale monsters die 10 keer groter waren dan de hele IJslandse economie. Ze leenden kort en investeerden lang, financierden fastfood-ketens in Londen met deposito's van Nederlandse spaarders.

"Het was een moderne bloeiende economie op de ene dag, en plotseling verdween het voedsel uit de schappen, sloten de banken en stopten de schepen met aankomen," beschrijven de auteurs de dramatsiche ommekeer.

Waarom een kleine eilandstaat de wereld liet beven

IJsland was het perfecte laboratorium voor het testen van moderne centrale banktheorieën. Een kleine, overzichtelijke economie waar je precies kon zien wat er gebeurt wanneer je geld uit het niets creëert en rentes kunstmatig laag houdt.

De IJslandse banken ontdekten dat ze meer konden lenen dan het hele land waard was. Kaupthing, Landsbanki en Glitnir werden groter dan sommige Amerikaanse banken - gefinancierd door Europese spaarders die dachten dat IJsland net zo veilig was als Zwitserland.

Toen de muziek stopte in september 2008, bleek IJsland een kaartenhuis. Binnen een week nationaliseerde de regering alle banken. De IJslandse kroon stortte in. Inflatie explodeerde. Duizenden IJslanders verloren hun baan, huis en spaargeld.

De leugen van "vrije markt falen"

Mainstream economen beweerden dat IJsland bewees dat vrije markten niet werkten. Bagus en Howden laten het tegenovergestelde zien: IJsland bewees dat centrale banken niet werken. De crisis was niet het gevolg van te weinig regulering, maar van te veel interventie.

"Central banking policies zijn niet alleen monetaire technicalities. Zij beïnvloeden ons leven op ingrijpende en soms catastrofale manieren," waarschuwen de auteurs. Kunstmatig lage rentes verstoren alle economische signalen. Overheidsgaranties stimuleren roekeloos gedrag. Het gevolg is onvermijdelijk: boom wordt bust.

Waarom dit overal kan gebeuren

Het IJslandse model - centrale bank creëert goedkoop geld, politici garanderen banken, iedereen doet alsof dit eeuwig kan doorgaan - is het standaardmodel geworden voor moderne economieën. Nederland, Europa, Amerika: allemaal volgen ze hetzelfde recept dat IJsland vernietigde.

De ECB houdt rentes kunstmatig laag. Nederlandse banken zijn "too big to fail." Huizenprijzen stijgen naar onhoudbare niveaus gefinancierd door goedkope hypotheken. Klinkt bekend?

"IJsland biedt een van de meest duidelijke voorbeelden van de Oostenrijkse conjunctuurtheorie in actie," concluderen Bagus en Howden. Eerst maak je krediet goedkoop, dan creëer je een bubbel, daarna laat je alles crashen.

Voor iedereen die wil begrijpen waarom financiële crises blijven terugkeren, waarom huizenprijzen onbetaalbaar zijn geworden, en waarom het volgende crash al onderweg is, biedt "Deep Freeze" een ijzingwekkende voorproefje. IJsland was niet de uitzondering - het was de regel.

Bagus en Howden tonen aan dat elke economie die vertrouwt op centrale bankmagie gedoemd is hetzelfde lot te ondergaan. De vraag is niet óf, maar wanneer.