Een warm huis en een koude leugen
De overheid laat via NU.nl weten dat je 'bijna altijd' goed uit bent als je je woning verduurzaamt. De kosten, zo wordt gesuggereerd, zijn slechts tijdelijke hobbels op weg naar lagere energierekeningen. Dat de staat eerst je geld afpakt via belastingen, om het daarna in een andere vorm terug te geven (mits je gehoorzaamt), blijft subtiel buiten beeld.
Het artikel stelt gerust: verduurzamen van je huis is financieel "bijna altijd" verstandig.
Lagere energierekening, stijgende woningwaarde, en de overheid staat met open armen klaar om te 'helpen'. Het klinkt als een win-winverhaal, zolang je niet nadenkt over waar die hulp vandaan komt.
Als het gratis lijkt, heb je het al betaald
Zoals Milton Friedman al zei: "There is no such thing as a free lunch."
De subsidie waarmee je warmtepomp wordt betaald, komt uit belastingopbrengsten. Of geleend geld dat toekomstige generaties moeten afbetalen. Of geld dat de centrale bank in omloop brengt, waardoor jouw spaargeld minder waard wordt. De burger krijgt dus een 'cadeautje', gekocht van zijn eigen geld — minus administratiekosten.
Walter Block zou het nog scherper stellen: dit is diefstal met terugwerkende kracht, waarbij de staat eerst de markt heeft verstoord en nu met veel theater de gevolgen daarvan 'oplost'.
De staat als probleemvergroter
Waarom zijn die huizen eigenlijk niet al zuinig? Omdat de staat decennialang bouwregels, ruimtelijke ordening en prijsprikkels heeft opgelegd die duurzaamheid ontmoedigden. Fossiele energie werd gesubsidieerd. Energieprijzen kunstmatig laag gehouden. Verhuurders ontmoedigd om te investeren door huurprijsregulering. Woningen zijn gebouwd op basis van politieke cycli, niet op marktsignalen. En nu moet het allemaal wél in één keer goed — via dwang, subsidie en bureaucratie.
De vrije markt zou het nooit zover hebben laten komen. Als energie jarenlang marktconform geprijsd was geweest en woningbouw vrij, dan was duurzaamheid een natuurlijke uitkomst geweest van concurrentie en consumentenvoorkeuren.
Het alternatief dat je nooit mag overwegen
Het artikel noemt geen enkel scenario waarin een burger zélf, zonder overheidsprikkels, besluit te verduurzamen omdat het voor hem rendabel is. Zo'n gedachte zou gevaarlijk zijn. Stel je voor: mensen die zelf nadenken, rekenen, kiezen — zonder beleidsambtenaar als moreel kompas.
In de wereld van Friedman en Block is die keuzevrijheid juist het fundament van een gezonde samenleving. Geen "één juiste route", opgelegd via de belastingsluiproute, maar tienduizenden keuzes van burgers die weten wat voor hen werkt.
Subsidies verstoren die natuurlijke orde. Ze zijn het economische equivalent van met een blinddoek op autorijden, zolang de route maar is goedgekeurd door Den Haag.
De groene leugen van vrijwilligheid
Dat verduurzaming "loont", zoals de kop suggereert, is waar in dezelfde zin als dat je "geld bespaart" bij een uitverkoop waar je nooit heen wilde. Je wordt financieel geconditioneerd om een bepaalde richting op te gaan, en vervolgens verteld dat je die richting uit eigen beweging koos.
Het echte rendement van verduurzaming is moeilijk te meten, omdat het wordt opgeblazen met belastingvoordelen, subsidiebedragen, rentekortingen en beleidsinterventies.
Zodra je die weghaalt, blijkt het enthousiasme vaak op lucht gebouwd.
"The government solution to a problem is usually as bad as the problem." — Milton Friedman, An Economist's Protest (1972)
Een warm huis en een koude leugen
Wat resteert, is het warme gevoel van een goed geïsoleerd huis – en de koude realiteit dat je betaalt voor de illusie van winst. De burger die meedoet aan het spel mag zich even slimmer voelen dan de buurman. Tot hij beseft dat hij slechts een deelnemer is in een door de staat geregisseerde markt, waarin de uitkomst al vaststaat en het spel wordt gespeeld met zijn eigen geld.
De enige verduurzaming die écht telt, is die waarvoor niemand eerst bij je aan hoeft te kloppen.