De prijs van zekerheid
Dit NOS artikel suggereert dat jongeren minder kinderen krijgen omdat "de wereld zo onzeker is", en portretteert dit als een soort existentiële buikpijn veroorzaakt door vage maatschappelijke krachten — alsof niemand verantwoordelijk is voor die onzekerheid. Ondertussen blijft onbesproken dat de staat met millimeterprecisie de wortels van die onzekerheid heeft geplant, bemest en tot beleid heeft gemaakt.
Wie kinderen wil, moet eerst de belastingdienst trotseren
Het klinkt als een zin uit een dystopische roman, maar het is inmiddels een droog geconstateerd feit in de media: steeds minder jongeren krijgen kinderen. De NOS brengt het als een neutrale observatie, begeleid door zachte sociologische analyse over "onzekerheid" en "twijfels over het ouderschap". Je zou bijna vergeten dat onzekerheid geen natuurkracht is zoals regen, maar iets wat veroorzaakt wordt. En de oorzaak? Die woont niet in het hoofd van jonge mensen, maar in de vergaderzalen van ministeries – en in de drukpersen van centrale banken.
De staat heeft met chirurgische precisie het krijgen van kinderen veranderd in een bureaucratisch hindernisparcours – én een financieel suïcidaal project.
Wie nu overweegt een gezin te stichten, moet eerst een betaalbaar huis vinden – iets wat dankzij decennia van ruimtelijke ordening, huurregulering en bouwbelemmeringen slechts een luchtspiegeling is. Daarna volgt het doolhof van toeslagen, opvangsubsidies, inkomensgrenzen en parttimevallen. Maar daaronder ligt een fundamenteler probleem dat Saifedean Ammous haarscherp benoemde in The Fiat Standard¹: als geld zijn waarde verliest en sparen zinloos wordt, verandert het menselijk gedrag. De burger wordt een consumptiewezen, opgesloten in het nu. Wie niet voor zijn toekomst kan sparen, leert ook niet om erin te geloven.
Kinderen zijn per definitie een toekomstproject: je kiest ervoor om verantwoordelijkheid te dragen over decennia. Maar het fiatgeldsysteem beloont uitstel niet, het straft het. En dus stelt men gezinsvorming uit, of af – niet omdat men geen kinderen wíl, maar omdat men geleerd heeft dat de toekomst een schuldenval is waar alleen de overheid je uit kan subsidiëren.
Hazlitt zou hier zijn bekende observatie herhalen: overheidsmaatregelen worden beoordeeld op de directe, zichtbare effecten ("meer toeslag!"), maar zelden op de ongeziene, systemische gevolgen ("het systeem maakt kinderen krijgen financieel en psychologisch riskant"). Terwijl de staat jonge mensen toeroept: krijg vooral kinderen!, legt hij tegelijk elke financiële, juridische en psychologische drempel die denkbaar is in hun pad.
Rothbard zou daaraan toevoegen: de staat maakt burgers eerst afhankelijk, vervolgens onzeker, en dan verantwoordelijk voor het oplossen van het probleem dat zij niet mochten voorkomen. Zoals gebruikelijk in overheidsdenken wordt niet de dader, maar het slachtoffer aangekeken: waarom zijn jongeren zo verwend, zo afwachtend, zo twijfelend? Nooit: waarom is sparen zinloos geworden? Waarom zijn basisvoorzieningen geofferd aan politieke planning?
De oplossing ligt niet in méér beleid, maar in minder beleid.
Schaf de fiscale straffen op gezinsvorming af. Laat de woningmarkt ademen. Stop met het ideologisch heropvoeden van jonge ouders via campagnes, subsidies en morele druk. Laat mensen zelf kiezen wat zekerheid betekent, en hoe ze die willen inrichten.
Zoals Hazlitt schreef:
"The art of economics consists in looking not merely at the immediate but at the longer effects of any act or policy." (Economics in One Lesson, 1946)
Zolang we blijven kijken naar symptomen – dalende cijfers, veranderende idealen, onzekerheid – en weigeren te zien dat het systeem zélf de ziekte is, blijven we behandelingen verzinnen voor een kwaal die we zelf blijven aanwakkeren.
Want niets maakt het krijgen van kinderen zo onzeker als een overheid die denkt dat ze je ouders moet zijn.
Voetnoot ¹ Saifedean Ammous, The Fiat Standard: The Debt Slavery Alternative to Human Civilization, 2021. Zie met name hoofdstuk 8: "Family".