The State

In 1848, het jaar van revoluties in heel Europa, schreef Frédéric Bastiat een kort maar vernietigend essay over de ware aard van de staat. "L'État" (The State) onthult de fundamentele illusie die ten grondslag ligt aan de moderne politiek: het idee dat de staat een magische bron van welvaart is die iedereen kan verrijken zonder dat iemand hoeft te betalen.

Met zijn karakteristieke scherpte en humor laat Bastiat zien dat de staat niet meer is dan een mechanisme waarbij iedereen probeert te leven ten koste van iedereen anders - een collectieve illusie die uiteindelijk iedereen armer maakt.

Kernthese

Bastiat definieert de staat als "de grote fictie waarbij iedereen probeert te leven ten koste van iedereen anders." Deze beroemde definitie vat de kern van het probleem samen: de staat creëert geen welvaart, hij verdeelt alleen bestaande welvaart opnieuw. Elke euro die de staat uitgeeft, moet eerst worden weggenomen van burgers die hem hebben verdiend.

De grote illusie

De staat als magische bron

Mensen geloven dat de staat een onuitputtelijke bron van geld is. Ze zien overheidsuitgaven als 'gratis' voordelen zonder te beseffen dat elke overheidsdienst gefinancierd moet worden door belastingen, leningen of inflatie - allemaal manieren om geld van burgers weg te nemen.

Collectieve zelfbedrog

Bastiat toont aan dat deze illusie collectief is. Iedereen denkt dat hij meer van de staat kan krijgen dan hij erin stopt. Boeren willen subsidies, arbeiders willen werkgelegenheidsgaranties, ondernemers willen protectie, intellectuelen willen overheidssteun voor cultuur. Iedereen ziet zichzelf als begunstigde en anderen als betalers.

Wiskundige onmogelijkheid

Het is wiskundig onmogelijk dat iedereen meer van de staat ontvangt dan hij erin stopt. De staat kan geen welvaart creëren uit het niets - hij kan alleen herverdelen wat er al is, minus de kosten van bureaucratie en inefficiëntie.

Analyse van overheidsuitgaven

Wat je ziet vs. wat je niet ziet

Bastiat past zijn beroemde principe toe op overheidsuitgaven. Wat je ziet: nieuwe wegen, scholen, ziekenhuizen, banen voor ambtenaren. Wat je niet ziet: de private investeringen die niet plaatsvinden omdat het geld via belastingen is weggenomen van burgers.

Verdrongen private sector

Elke euro die de staat uitgeeft, had anders door een burger uitgegeven kunnen worden. Overheidsuitgaven verdringen private uitgaven, meestal van productieve naar minder productieve doelen. Politici kiezen namelijk niet op basis van marktprijzen maar op basis van politieke overwegingen.

Bureaucratische inefficiëntie

De staat heeft geen winstmotief en geen marktprijzen om efficiëntie te meten. Daarom zijn overheidsdiensten systematisch duurder en slechter dan private alternatieven. Een deel van elke belastingeuro gaat verloren aan bureaucratische verspilling.

Politieke economie van herverdeling

Georganiseerde groepen vs. individuen

Bastiat observeert dat georganiseerde groepen (vakbonden, bedrijfssectoren, beroepsverenigingen) effectiever zijn in het bemachtigen van overheidsvoordelen dan individuele burgers. Dit leidt tot een systeem waarbij geconcentreerde belangen de diffuse belangen van gewone burgers uitbuiten.

Politieke ondernemers

Politici presenteren zichzelf als onbaatzuchtige dienaren van het algemeen belang, maar in werkelijkheid zijn zij ondernemers die stemmen 'kopen' met beloftes van overheidsuitgaven. Ze bieden voordelen aan specifieke groepen, gefinancierd door belastingen op iedereen.

De spiraal van beloftes

Democratische competitie leidt tot een opbod van beloftes. Elke politicus moet meer beloven dan zijn tegenstander. Dit resulteert in een groeiende staat die steeds meer belast, uitgeeft en reguleert.

Psychologie van staatsafhankelijkheid

Van zelfstandigheid naar afhankelijkheid

Bastiat waarschuwt dat mensen wennen aan overheidssteun en hun eigen verantwoordelijkheid verliezen. Wat begint als tijdelijke hulp, wordt permanente afhankelijkheid. Mensen vergeten hoe ze zonder overheid kunnen leven.

Morele corruptie

Staatsafhankelijkheid corrumpeert het karakter. Mensen gaan denken in termen van 'rechten' op andermans geld in plaats van eigen verantwoordelijkheid. Ze ontwikkelen een mentaliteit van slachtofferschap en aanspraak.

Collectieve verantwoordelijkheid = geen verantwoordelijkheid

Wanneer alles de verantwoordelijkheid van de staat wordt, verdwijnt individuele verantwoordelijkheid. Niemand voelt zich persoonlijk verantwoordelijk voor problemen die 'de overheid' moet oplossen.

Economische gevolgen van statisme

Belastingdruk ondermijnt productiviteit

Hoge belastingen ontmoedigen werk, sparen en investeren. Waarom hard werken als de helft van je inkomen naar de staat gaat? Waarom innoveren als je de vruchten moet delen met de overheid?

Misallocatie van middelen

Politici alloceren middelen op basis van populariteit, niet op basis van economische rationaliteit. Dit leidt tot verspilling: bruggen naar nergens, lege treinen, subsidies aan verliesgevende bedrijven.

Verstoring van marktprocessen

Overheidsinterventie verstoort de natuurlijke marktprocessen die zorgen voor efficiënte allocatie van middelen. Prijzen verliezen hun functie als informatiedragers, ondernemers krijgen verkeerde signalen.

Alternatieven voor staatsinterventie

Vrijwillige samenwerking

Bastiat toont aan dat mensen spontaan samenwerken zonder dwang van de staat. Markten, verenigingen, families en gemeenschappen lossen problemen op via vrijwillige uitwisseling.

Onderlinge hulp

Echte solidariteit is vrijwillig en lokaal. Mensen helpen hun buren, familie en gemeenschap uit eigen beweging. Deze hulp is effectiever dan bureaucratische overheidsprogramma's omdat zij gebaseerd is op persoonlijke kennis en verantwoordelijkheid.

Marktoplossingen

Vrije markten zijn het meest effectieve mechanisme voor het vervullen van menselijke behoeften. Ondernemers die consumenten tevreden stellen, worden beloond met winst. Zij die falen, gaan failliet. Dit zorgt voor continue verbetering.

Moderne relevantie van Bastiat's kritiek

Welvaartsstaat

Bastiat's analyse geldt perfect voor moderne welvaartsstaten. Beloftes van 'gratis' gezondheidszorg, onderwijs en pensioenen zijn illusies - iemand betaalt altijd via belastingen, inflatie of schulden.

Corona-steunpakketten

Triljoenen aan 'stimulus' tijdens de pandemie bevestigen Bastiat's inzichten. Politici deden alsof zij geld konden creëren uit niets, terwijl in werkelijkheid de kosten werden doorgeschoven naar toekomstige generaties via schulden en inflatie.

Groene subsidies

Subsidies voor 'groene' energie volgen precies het patroon dat Bastiat beschreef. Wat je ziet: windmolens en zonnepanelen. Wat je niet ziet: hogere energieprijzen, belastingdruk en verdrongen private investeringen in efficiëntere technologieën.

Identiteitspolitiek

Moderne identiteitspolitiek is een nieuwe variant van het oude spel dat Bastiat beschreef: verschillende groepen proberen de staat te gebruiken om voordelen af te dwingen ten koste van anderen.

Bastiat's voorspellingen

Schrijvend in 1848 voorspelde Bastiat accuraat:

• Democratische staten zouden groeien tot gigantische omvang
• Belastingdruk zou ondraaglijk worden
• Mensen zouden afhankelijk worden van de staat
• Economische groei zou vertragen door overheidsinterventie
• Politieke conflicten zouden toenemen naarmate meer mensen afhankelijk werden van overheidsuitgaven

Citaten

"The state is the great fiction through which everybody endeavors to live at the expense of everybody else."

"The state is that great fiction by which everyone tries to live at the expense of everyone else."

"Everyone wants to live at the expense of the state. They forget that the state lives at the expense of everyone."

"The state is the great fiction by which everyone seeks to live at the expense of everyone else."

"Government is the great fiction through which everybody endeavors to live at the expense of everybody else."

Conclusie

"The State" is een meesterlijk stukje politieke economie dat in slechts enkele pagina's de fundamentele problemen van de moderne staat blootlegt. Bastiat's analyse is vooral krachtig omdat hij niet uitgaat van ingewikkelde theorieën, maar van simpele logica en gezond verstand.

Het essay toont aan dat de staat geen magische oplossing is voor economische problemen, maar vaak juist de oorzaak van die problemen. Elke belofte van 'gratis' overheidsdiensten is een illusie - iemand betaalt altijd, meestal de productieve burgers die de welvaart creëren.

Bastiat's definitie van de staat als "de grote fictie waarbij iedereen probeert te leven ten koste van iedereen anders" is misschien wel de meest precieze omschrijving van democratische politiek ooit geschreven. Het verklaart waarom democratische staten de neiging hebben om te groeien tot onhoudbare omvang en waarom politiek zo vaak draait om het verdelen van andermans geld.

Voor iedereen die wil begrijpen waarom overheidsbeloftes zo aantrekkelijk klinken maar zo vaak mislukken, is "The State" essentiële lectuur. Het boek is een tijdloze herinnering dat er geen gratis lunch bestaat - ook niet als de regering belooft hem te betalen.

In een tijd van groeiende overheidsmacht en dalende economische groei, is Bastiat's boodschap actueler dan ooit: de staat kan geen welvaart creëren, hij kan alleen bestaande welvaart herverdelen. En meestal doet hij dat op een manier die iedereen uiteindelijk armer maakt.