What is Seen and What is Not Seen

Een van de meest invloedrijke economische essays ooit geschreven, waarin Bastiat de fundamentele fout blootlegt die beleidsmakers en burgers steeds opnieuw maken: focussen op wat zichtbaar is, terwijl ze negeren wat onzichtbaar blijft.

Kernthese

Het verschil tussen een goede en een slechte econoom is dat de slechte econoom alleen kijkt naar de directe, zichtbare effecten van een handeling, terwijl de goede econoom ook rekening houdt met de indirecte, onzichtbare gevolgen die pas later merkbaar worden.

Hoofdargumenten

1. De Gebroken Raam Fabel

Bastiat's beroemdste voorbeeld: wanneer een jongen een raam kapot gooit, zien mensen dat de glazenmaker werk krijgt en geld verdient. Dit wordt gezien als economische stimulatie.

Het zichtbare: De glazenmaker verdient 6 francs, koopt brood van de bakker, die op zijn beurt de kleermaker betaalt.

Het onzichtbare: De winkelier had die 6 francs anders besteed - misschien aan nieuwe schoenen. Door het gebroken raam is deze productieve besteding weggevallen. De samenleving heeft netto een raam verloren, niet gewonnen.

2. Vernietiging is geen vooruitgang

Het kapotmaken van eigendom creëert geen welvaart, het vernietigt deze. Het idee dat rampen en oorlogen goed zijn voor de economie omdat ze werk creëren, is een fundamentele denkfout.

"Vernietiging is geen winst"

3. Opportuniteitskosten

Elk besluit heeft gevolgen die we niet direct zien. Wanneer de overheid geld uitgeeft aan project A, zien we de banen en welvaart die dit creëert. We zien niet de banen en welvaart die zouden zijn ontstaan als het geld bij de belastingbetalers was gebleven.

4. De staat creëert geen rijkdom uit het niets

"De staat kan niets geven aan de burgers zonder het eerst van hen af te nemen"

Elke franc die de staat uitgeeft, moet eerst uit de privé-sector komen. Het zichtbare effect is overheidsuitgaven, het onzichtbare effect is verminderde private investeringen.

Voorbeelden van Onzichtbare Effecten

Subsidies

Zichtbaar: Bedrijf X krijgt subsidie, houdt arbeidsplaatsen, innoveert Onzichtbaar: Belastingbetalers hebben minder te besteden, efficiëntere bedrijven worden verdrongen

Protectionisme

Zichtbaar: Binnenlandse industrie beschermd, banen behouden Onzichtbaar: Consumenten betalen hogere prijzen, exportindustrieën lijden, internationale competitiviteit daalt

Publieke Werken

Zichtbaar: Wegen, bruggen, banen in de bouw Onzichtbaar: Private investeringen die niet plaatsvinden, innovatie die uitblijft

Minimum Loon

Zichtbaar: Werknemers die meer verdienen Onzichtbaar: Banen die niet gecreëerd worden, jongeren die geen eerste kans krijgen

Relevantie voor Nederland

Bastiat's inzichten zijn bijzonder relevant voor Nederlandse beleidsdiscussies:

• Steunpakketten COVID-19: Het zichtbare was behoud van banen, het onzichtbare was de enorme staatsschuld en verdrongen private investeringen
• Energiesubsidies: Zichtbaar zijn lagere energierekeningen, onzichtbaar zijn hogere belastingen en marktverstoringen
• Woningbouwbeleid: Zichtbare sociale woningen, onzichtbare verhinderd private ontwikkeling

Citaten

"In de economische sfeer geldt: een handeling, een gewoonte, een instelling, een wet, brengt niet slechts één effect voort, maar een reeks effecten. Van deze effecten is alleen het eerste onmiddellijk zichtbaar; het toont zich gelijktijdig met zijn oorzaak, men ziet het. De andere effecten ontvouwen zich pas achtereenvolgens, men ziet ze niet; we zijn gelukkig als we ze voorzien."

"Tussen een goede en een slechte econoom bestaat dit verschil: de een houdt rekening met het zichtbare effect; de ander houdt rekening met zowel het effect dat men ziet als die welke men moet voorzien."

"Het is ongelooflijk hoeveel rampen voortkomen uit deze fout: de onmiddellijke gevolgen van een handeling of maatregel te beschouwen in plaats van de algemene gevolgen."

"De overheid is de grote fictie waarbij iedereen probeert te leven ten koste van iedereen anders."

Conclusie

"What is Seen and What is Not Seen" is geen abstract economisch traktaat, maar een praktische handleiding voor het doorprikken van economische sofismen. Bastiat's les is simpel maar krachtig: voordat je een beleid steunt omdat je de voordelen ziet, vraag je af welke kosten verborgen blijven.

Dit essay heeft generaties economen geïnspireerd en blijft een essentiële tekst voor iedereen die economisch beleid wil begrijpen. Het toont aan dat goede bedoelingen niet genoeg zijn - je moet ook kijken naar de onbedoelde gevolgen die anderen liever negeren.